Phân tích 13 câu thơ đầu trong bài thơ vội vàng của Xuân Diệu

Xuân Diệu – một nhà thơ lớn của văn học Việt Nam hiện đại, được biết đến qua phong cách sáng tác đậm chất lãng mạn, qua ngòi bút giàu sức sáng tạo. Ông đã có nhiều đóng góp to lớn cho sự nghiệp cách mạng cũng như sự nghiệp văn học, để lại một sự nghiệp văn học đồ sộ với biết bao nhiêu tập thơ hay, có thể kể đến: Thơ thơ, Riêng chung, Tôi giàu đôi mắt,… Trong chương trình Ngữ văn 11, có một bài thơ của Xuân Diệu nằm trong tập Thơ thơ, đó là bài thơ Vội vàng.

• Những nhận định hay về tác phẩm văn xuôi lớp 12
• Tổng hợp những câu nói, nhận định văn học hay nhất
• Cảm nhận về tác phẩm Chiếc lá cuối cùng của O'henri

Mở đầu bài thơ, tác giả có viết:

Tôi muốn tắt nắng đi

Cho màu đừng nhạt mất;

Tôi muốn buộc gió lại

Cho hương đừng bay đi

Ở bốn câu thơ này, nhà thơ đã sử dụng một chuỗi các phép điệp: điệp từ tôi, điệp ngữ tôi muốn, điệp cấu trúc tôi muốn…. cho… Việc sử dụng liên tiếp như vậy đã tạo cho người đọc những cảm nhận ban đầu về khao khát của tác giả: khao khát được níu giữ vẻ đẹp của cuộc đời. Nghệ thuật ẩn dụ cũng được tác giả khéo léo sử dụng trong bốn câu thơ này: tắt nắng, buộc gió – hai hành động tưởng chừng như chỉ có những con người có sức mạnh phi thường làm được, nhưng với ngòi bút của mình, Xuân Diệu đã biến mình thành một con người phi thường, làm những điều phi thường ấy để thỏa lòng khao khát níu giữ vẻ đẹp của cuộc đời.

Chín câu thơ tiếp theo có sự khác biệt: nếu như ở bốn câu thơ trước đó, mỗi câu thơ có năm chữ, thì ở chín câu thơ này, số chữ trong mỗi câu thơ được nâng lên tám. Chắc hẳn ở bốn câu thơ đầu, tác giả đã dồn nén mọi cảm xúc, để đến chín câu thơ này, những dòng cảm xúc ấy được bung tỏa hết, mang lại nhiều màu sắc cho mạch cảm xúc của bài thơ. Trong bốn dòng thơ đầu tiên, Xuân Diệu đã vẽ nên một bức tranh thiên nhiên tuyệt đẹp:

Của ong bướm này đây tuần tháng mật;

Này đây hoa của đồng nội xanh rì;

Này đây lá của cành tơ phơ phất;

Của yến anh này đây khúc tình si;

Từ “này đây” được lặp lại nhiều lần trong đoạn thơ, vừa gợi cái từng bừng rạo rực của thiên nhiên, vừa diễn tả niềm hân hoan, vui sướng tột độ của thi sĩ. Nó giống như lời mời gọi của tác giả, đưa người đọc đến với bức tranh thiên nhiên. Bức tranh ấy có màu sắc, có hương vị, có đường nét, hình khối, giai điệu, tất cả đã tạo nên một “thiên đường” nơi trần gian, khung cảnh thần tiên như hiện hữu ngay trước mắt người đọc. Với các hình ảnh: ong bướm, hoa của đồng nội, lá của cành tơ, tác giả gợi cho người đọc về sự sống động, tươi mới của bức tranh thiên nhiên, đi cùng với hình ảnh tuần tháng mật mang tới sự ngọt ngào của tình yêu lứa đôi. Quả thực sẽ thật là thiếu sót nếu như không nhắc đến sự sáng tạo trong thơ của Xuân Diệu. Trong Truyện Kiều, Nguyễn Du đã rất thành công khi lấy vẻ đẹp của thiên nhiên làm thước đo cho vẻ đẹp của con người. Còn với Xuân Diệu, ông đã mang đến sự sáng tạo khi lấy vẻ đẹp của con người làm thước đo cho vẻ đẹp của thiên nhiên. Ánh sáng của thiên nhiên chiếu lên đôi hàng mi của người thiếu nữ đang say giấc nồng. Nghệ thuật ẩn dụ được tác giả sử dụng thành công trong câu thơ:

Tháng giêng ngon như một cặp môi gần

Ở câu thơ thứ tám có một điều đặc biệt, dấu chấm xuất hiện ở giữa câu thơ, ngăn cách hai vế thơ, tạo nên nhịp thơ 3/5:

Tôi sung sướng. Nhưng vội vàng một nửa:

Dấu chấm ấy hẳn phải có một dụng ý gì đó thật đặc biệt nên mới được đặt ở vị trí như vậy. Nó giống như một sự ngăn cách giữa hai dòng tâm trạng: “tôi” phút trước (hạnh phúc, sung sướng trước vẻ đẹp của thiên nhiên) với “tôi” phút này (luyến tiếc khi mùa xuân sắp đi qua). Ở câu thơ cuối, người đọc thấy được quan niệm sống của tác giả: không chờ ánh nắng mùa hạ lên để rồi luyến tiếc về mùa xuân đã qua. Quan niệm ấy chứa đựng sự tích cực, mới mẻ của tác giả.

Có thể nói, chỉ với mười ba câu thơ đầu của bài thơ Vội vàng, nhà thơ Xuân Diệu đã đem đến cho người đọc vẻ đẹp của bức tranh thiên nhiên mùa xuân – bức tranh được ví như “thiên đường” nơi trần gian qua các phép nghệ thuật tinh tế. Bức tranh thiên nhiên của tác giả hiện lên với nhiều hình ảnh đặc sắc, với sức sống căng tràn mà đậm đà, tươi mới pha lẫn chút ngọt ngào. Đồng thời, người đọc thấy được mạch cảm xúc của tác giả: từ vui sướng, hạnh phúc trước bức tranh thiên nhiên cho đến luyến tiếc, bâng khuâng khi mùa xuân đi qua. Mười ba câu thơ đầu này cũng đã làm rõ được phần nào nhận định của nhà phê bình Vũ Ngọc Phan trong cuốn Nhà văn hiện đại: “Với những nguồn cảm hứng mới: yêu đương và tuổi xuân, dù lúc vui hay lúc buồn, Xuân Diệu cũng ru thanh niên bằng giọng yêu đời thấm thía”. Đồng thời ta thấy được phần nào cái yêu đời đến cuồng nhiệt, cái khát sống đến bồng bột, mãnh liệt của Xuân Diệu. Quả không sai khi nói ông là nhà thơ lãng mạn mới nhất trong các nhà thơ mới.

Viết bởi Diệp Tư Viễn