Cuộc đời và sự nghiệp sáng tác của nhà văn Ngô Tất Tố

Ngô Tất Tố là một trong những nhà văn lớn, đóng góp rất nhiều cho nền văn học Việt Nam. Nhắc đến ông là không thể không nhắc đến tiểu thuyết kinh điển mang tên “Tắt đèn” - được xem như một kiệt tác với nhiều tầng lớp nghệ thuật, giá trị nhân văn còn tồn tại đến tận ngày nay. Trong bài viết ngày hôm nay, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về tiểu sử cuộc đời và sự nghiệp sáng tác của nhà văn Ngô Tất Tố. 

Trước hết cùng tìm hiểu về tiểu sử của nhà văn Ngô Tất Tố

Ngô Tất Tố là một nhà văn, nhà báo, nhà Nho, dịch giả và nhà nghiên cứu có ảnh hưởng lớn ở Việt Nam trong giai đoạn 1954. Ông sinh ra và lớn lên trong một gia đình nhà Nho nghèo ở làng Lộc Hà, tổng Hội phụ, phủ Từ Sơn, Bắc Ninh. Ngay từ khi còn nhỏ, Ngô Tất Tố đã được sự dạy dỗ của Nho học. Năm 1898, Ngô Tất Tố học chữ Hán từ ông nội ở quê.

Năm 1912, Ngô Tất Tố học một thời gian ngắn tiếng Pháp và bắt đầu tham gia các kỳ thi truyền thống do triều đình nhà Nguyễn tổ chức. Năm 1926 ông ra Hà Nội làm báo cho "An Nam tạp chí". Vì không đủ tiền nên ông cùng Tản Đà phải vào Sài Gòn, có thể nói ông thực sự không thành công trong thử thách Nam Kỳ. Nhưng tại đây, ông đã được tiếp cận với kiến ​​thức và văn hóa của thế giới trong khu vực thuộc địa.

Tóm tắt các giai đoạn quan trọng trong cuộc đời nhà văn Ngô Tất Tố: 

• Từ năm 1898, Ngô Tất Tố được ông nội dạy vỡ lòng chữ Hán ở quê, sau đó ông theo học ở nhiều làng quê trong vùng.
• Năm 1912, Ngô Tất Tố học tư chữ Pháp và tham dự các kỳ thi truyền thống lúc bấy giờ vẫn còn được triều đình nhà Nguyễn tổ chức. Ông đỗ kỳ sát hạch, nhưng thi hương bị hỏng ở kỳ đệ nhất.
• Đến năm 1915, ông đỗ đầu kỳ khảo hạch toàn tỉnh Bắc Ninh, nên được gọi là đầu xứ Tố, rồi thi hương lần thứ hai.
• Năm 1926, ông ra Hà Nội làm báo, viết cho tờ An Nam tạp chí.
• Từ 1936-1939, Ngô Tất Tố viết nhiều tác phẩm chỉ trích quan lại tham nhũng phong kiến. Ngoài ra, nhiều lần Ngô Tất Tố bị cấm viết báo và bị trục xuất khỏi Hà Nội, Hải Phòng, Nam Định. Năm 1939, chính quyền thuộc địa ra lệnh cấm tác phẩm "Tắt đèn". Nhà Ngô Tất Tố ở Bắc Ninh bị nhà chức trách khám xét và ông bị bắt giam ở Hà Nội vài tháng.
• Năm 1945, Ngô Tất Tố tham gia vào ủy ban giải phóng ở xã Lộc Hà quê ông.
• Năm 1946, ông gia nhập Hội văn hóa cứu quốc và lên Việt Bắc tham gia kháng chiến chống Pháp. Thời gian này, ông đảm nhiệm cương vị Chi hội trưởng chi hội văn nghệ Việt Bắc, hoạt động ở Sở thông tin khu XII, tham gia viết các báo Cứu quốc khu XII, Thông tin khu XII, tạp chí Văn nghệ, báo Cứu quốc trung ương...
• Ngô Tất Tố được bầu vào vị trí ủy viên Ban chấp hành Hội văn nghệ Việt Nam tại đại hội Văn nghệ toàn quốc lần thứ nhất (1948).

Sự nghiệp sáng tác của Ngô Tất Tố

Phong cách sáng tác của Ngô Tất Tố tập trung vào hai chủ đề lớn: chủ nghĩa hiện thực về người nông dân và nhà văn giao thời. 

Đối với chủ nghĩa hiện thực về người nông dân: 

Ngô Tất Tố là nhà văn hiện thực xuất sắc viết về đề tài người nông dân nghèo trước cách mạng. Ông được coi là nhà văn tiêu biểu trong trào lưu hiện thực phê phán ở Việt Nam trước năm 1945,  Ngô Tất Tố nhiều lần hướng về những người nông dân nghèo khổ, nơi ông khai thác và phát hiện những vẻ đẹp tiềm ẩn sâu trong tâm hồn  họ. Sau Cách mạng Tháng Tám, ông tập trung sáng tác tác phẩm tuyên truyền trong cuộc kháng chiến chống Pháp của đất nước.

Tác phẩm “Tắt đèn” trong sự nghiệp sáng tác của Ngô Tất Tố là một trong những tác phẩm tiêu biểu của dòng văn học hiện thực phê phán viết về cuộc sống khốn khó của nhân dân ta dưới thời Pháp thuộc. Tác phẩm này dường như đã khẳng định được vị trí của ông trong nền văn học Việt Nam hiện đại. Trong tác phẩm, Ngô Tất Tố đã lồng ghép hình tượng nhân vật chị Dậu: một người phụ nữ có tâm hồn cao đẹp, vẻ đẹp tỏa sáng dù trong hoàn cảnh khắc nghiệt nhất. Những tình tiết bi thảm của tác phẩm được đưa lên cao trào, bộc lộ sự nổi loạn của chị Dậu. Tất cả đều tố cáo sự thối nát của xã hội phong kiến, bọn cường quyền đã uy hiếp những người nghèo khổ và đẩy họ vào bế tắc.

Là nhà văn giao thời: 

Ngô Tất Tố là một nhà nho lão thành, thấm sâu nền văn hóa cũ, từng mang lều chõng đi thi, từng đỗ đạt. Tuy nhiên, Ngô Tất Tố không hoàn toàn là một người lạc hậu, nhất là trong những tác phẩm của ông.

Tính chất giao thời trong ngòi bút của Ngô Tất Tố thể hiện rõ nét trong tác phẩm “Lều chõng”. Tiểu thuyết này được đăng tải dần trên báo Thời vụ từ năm 1939 và sau đó được xuất bản thành sách năm 1941. “Lều chõng” ra đời trong bối cảnh đang dấy lên phong trào phục cổ, kêu gọi trở lại với nền văn hóa giáo dục cũ, những giá trị tinh thần và tôn ti trật tự của giáo lý Khổng Mạnh, những tập tục cũ ở nông thôn, trên quan trường và ở các gia đình phong kiến.

“Lều chõng” ghi lại một thiên phóng sự tiểu thuyết về chế độ giáo dục và khoa cử phong kiến trong những ngày cuối cùng, dưới triều Nguyễn, miêu tả tấn bi kịch của những nhà nho có tài trong xã hội phong kiến và được coi là lời chỉ trích sâu sắc những tồn tại của nền văn hóa cũ. Tuy nhiên, “Lều chõng” không chỉ mang ý nghĩa phê phán mà nó còn thể hiện "sự cắt đứt của Ngô Tất Tố, mà cũng là của nhiều người đương thời, với quá khứ, sự thích ứng với hoàn cảnh mới, nền văn hoá mới. 

Sự thích ứng của Ngô Tất Tố đã mang đến những kết quả rõ rệt trên con đường văn nghiệp của ông. Ngô Tất Tố cho thấy ông là đại diện tiêu biểu cho những thay đổi của một lớp người trí thức trong giai đoạn giao thời, sự dung hòa tương thích giữa nền văn hóa mới và cũ.

Các tác phẩm tiêu biểu của nhà văn Ngô Tất Tố

Nhắc về tiểu sử cuộc đời và sự nghiệp sáng tác của nhà văn Ngô Tất Tố không thể nhắc đến một sự nghiệp đồ sộ với hàng loạt tác phẩm tiêu biểu gồm: 

• Thơ và tình (năm 1940, dịch thơ Trung Quốc)
• Lão Tử, Mặc Tử (năm 1942)
• Doãn Thanh Xuân (năm 1946-1954, dịch, truyện ngắn)
• Tập án cái đình (năm 1939, Phóng sự)
• Địa dư Việt Nam; Nữ chiến sĩ Bùi Thị Phác; Đóng góp (năm 1951)
• Việc làng (phóng sự, năm 1940-1941, báo Hà Nội tân văn), (1941, Mai Lĩnh xuất bản)
• Hoàng Lê nhất thống chí (dịch, tiểu thuyết lịch sử, năm 1942, báo Đông Pháp)
• Địa dư các nước châu Âu (năm 1948, biên soạn chung)
• Thi văn bình chú (năm 1941, tuyển chọn, giới thiệu)
• Ngô Tất Tố - Toàn tập (5 tập, năm 1996, Nxb Văn học)
• Tắt đèn (tiểu thuyết, năm 1937, báo Việt nữ), (1939, Mai Lĩnh xuất bản)
• Ngô Việt Xuân Thu; Hoàng Hoa Cương (năm 1929, dịch)
• Vua Hàm Nghi với việc kinh thành thất thủ, Đề Thám (năm 1935, truyện ký lịch sử)
• Lều chõng (phóng sự tiểu thuyết, năm 1939-1944, báo Thời vụ), (1952, Mai Lĩnh xuất bản)
• Kinh dịch (năm 1953, chú giải)
• Đường thi (năm 1940, sưu tầm, chọn và dịch)
• Văn học đời Lý (tập I) và Văn học đời Trần (tập II) (năm 1942, nghiên cứu, giới thiệu)
• Suối thép; Trước lửa chiến đấu; Trời hửng; Duyên máu (dịch, năm 1946)
• Địa dư các nước châu Á, châu Phi (năm 1949, biên soạn chung)
• Ngô Tất Tố và tác phẩm (2 tập, năm 1971, 1976, Nxb Văn học)
• Ngô Tất Tố - Toàn tập, bộ mới (dự kiến 30 tập, năm 2005, Nxb Hội nhà văn - Công ty văn hóa Phương Nam)

Quả thật nhắc về sự phát triển văn học Việt Nam không thể không kể đến đóng góp to lớn của Ngô Tất Tố - một nhà nho, một nhà văn, nhà báo có bản lĩnh, những trang sách của ông luôn mang nét đặc biệt không hoà lẫn với bất cứ tác giả nào khác. Mặc dù đã trải qua lớp bụi của thời gian nhưng các tác phẩm của ông luôn tạo nên một dấu ấn khó quên trong lòng bạn đọc đến tận ngày nay. Tìm đọc các tác phẩm của Ngô Tất Tố là tìm về những vấn đề trong cuộc sống xã hội đương thời, hiểu thêm về cuộc sống của những người nông dân nghèo lầm than trong bối cảnh chiến tranh. Trên đây là bài viết chia sẻ tóm tắt tiểu sử cuộc đời và sự nghiệp sáng tác của nhà văn Ngô Tất Tố, hy vọng sẽ mang lại nhiều giá trị cho bạn đọc.