Truyện ngắn là gì? Tác phẩm truyện ngắn tiêu biểu của văn học Việt Nam

Nhắc đến là các thể loại văn học Việt Nam không thể không nhắc đến thể loại truyện ngắn với vô số tác phẩm đặc sắc, góp phần làm phong phú nền văn học nước nhà. Vậy bạn đã thật sự hiểu tất tần tật về truyện ngắn là gì? cũng như phân biệt được đâu là truyện ngắn, đâu là tiểu thuyết, giữa hai thể loại ấy khác nhau như thế nào? Hãy cùng tìm hiểu ngay trong bài viết dưới đây. 

Khái niệm truyện ngắn là gì? 

Truyện ngắn là gì? Đây là một hình thức tự sự cỡ nhỏ, được viết bằng văn xuôi để người đọc tiếp thu liền mạch, đọc một hơi không nghỉ. Truyện ngắn là các câu chuyện kể bằng văn xuôi và có xu hướng ngắn gọn, súc tích và hàm nghĩa hơn các câu truyện dài. Thông thường truyện ngắn có độ dài chỉ từ vài dòng đến vài chục trang. 

Lịch sử ra đời của thể loại truyện ngắn 

Truyện ngắn xuất hiện ở các phương Đông và phương Tây, tuy nhiên ở tại mỗi quốc gia, vùng miền đều có những nét độc đáo riêng. 

• Ở tại phương Đông: Ở một số quốc gia đặc biệt là Trung Quốc và Nhật Bnar, họ vẫn coi truyện ngắn là một thể loại tiểu thuyết, hay với cách gọi khác là “tiểu thuyết đoản thiên” để nhằm phân biệt loại tiểu thuyết chương hồi dài tập là “tiểu thuyết trường thiên”. 
• Ở các nước phương Tây: Thể loại truyện ngắn xuất hiện trên một tạp chí xuất bản đầu thế kỷ 19, phát triển lên đến đỉnh cao nhờ những sáng tác xuất sắc của văn hoà Nga Chekhov và trở thành một hình thức nghệ thuật lớn của văn học thế kỷ 20. Mặc dù trước đó, truyện ngắn đã tồn tại dưới hình thức truyền miệng trong dân gian như các truyện ngụ ngôn, nhưng chỉ đến khi có sự xuất hiện ồ ạt của một tầng lớp độc giả biết đọc biết viết ở thế kỷ 19 ở phương Tây thì truyện ngắn mới thật sự được hình thành và phát triển cho đến tận ngày nay. 

Nội dung và hình thức của thể loại truyện ngắn

Truyện ngắn là một dạng tự sự cỡ nhỏ, truyện ngắn gần gũi với các hình thức truyện kể dân gian như truyện cổ tích, giai thoại, truyện cười hoặc gần hơn là giống với các bài kí ngắn. Tuy nhiên, truyện ngắn về hình thức lại giống với tiểu thuyết hơn bởi nó tái hiện cuộc sống đương thời. 

Về nội dung, truyện ngắn có rất nhiều thể loại khác nhau, bao trùm hầu hết các phương diện của đời sống con người chẳng hạn như: đời tư, sử thi nhưng quan trọng và độc đáo là nội dung ngắn, dung lượng thường được tóm gọn. 

Truyện ngắn thường có ít nhân vật, ít sự kiện phức tạp. Nó có thể kể về cuộc đời hay một sự kiện trong cuộc sống nhân vật, nhưng cái chính của truyện ngắn không phải là ở hệ thống sự kiện, ở độ lớn của số trang mà ở cái nhìn tự sự của tác giả đối với cuộc đời, nhân vật ấy. 

Tác giả của thể loại truyện ngắn thường hướng ngòi bút của mình tới việc khắc hoạ một hiện tượng, phát hiện một nét bản chất trong quan hệ nhân sinh hay đời sống tâm hồn của con người. Nhân vật chính của truyện ngắn thường là một mảng nhỏ của thế giới, hiện thân cho một trạng thái quan hệ xã hội, ý thức xã hội hoặc trạng thái tồn tại của con người. 

Kết cấu câu chuyện trong các tác phẩm truyện ngắn thường nêu bật sự tương phản, liên tưởng. Bút pháp trần thuật tiêu biểu của truyện ngắn là chấm phá, một trong những yếu tố có ý nghĩa vô cùng quan trọng của thể loại này là có các chi tiết mang dung lượng lớn và hành văn mang ẩn ý, tạo cho các tác phẩm những chiều sâu chưa nói hết. 

Với những đặc trưng cả về nội dung lẫn hình thức, truyện ngắn được xếp là một trong những thể loại văn học thể hiện tính dân chủ, gần gũi với đời sống hằng ngày, lại súc tích, dễ độc và gắn liền với hoạt động báo chí, có tác dụng và ảnh hưởng kịp thời trong đời sống con người. 

Các tác phẩm truyện ngắn tiêu biểu trong nền văn học Việt Nam

Trong kho tàng văn học Việt Nam, phải nói rằng số lượng các tác phẩm truyện ngắn rất nhiều và có rất nhiều tác phẩm nổi bật không thể không nhắc đến như: 

• “Dế mèn phiêu lưu kí” - tác giả Tô Hoài. Đây là tập truyện ngắn thành công nhất của nhà văn Tô Hoài, cho đến ngày nay, tác phẩm đã được tái bản nhiều lần và dịch hơn 20 thứ tiếng trên toàn thế giới. Tác phẩm kể về cuộc phiêu lưu của chú dế Mèn cùng các bạn. Trên đường đi, họ đã cùng nhau trải qua nhiều khó khăn, nguy hiểm nhưng sau cùng là những bài học cuộc sống quý giá giúp dế Mèn và các bạn càng trân quý tình bạn của họ. Ngoài chuyến phiêu lưu đọng lại nhiều bài học của dế Mèn thì nội dung truyện còn mang thông điệp để khuyến khích những bạn trẻ dám sống vì ước mơ, dám hành động để thể hiện khát vọng chung sống hoà bình để thế giới không còn cảnh xung đột, thù ghét lẫn nhau. 
• “Chí Phèo” - tác giả Nam Cao: Là một trong những ngắn nổi tiếng của nhà văn Nam Cao được viết vào năm 1941. “Chí Phèo” là một tác phẩm xuất sắc, thể hiện nghệ thuật viết truyện tài tình của Nam Cao qua đó đã thể hiện rõ nét tấn bi kịch của người nông dân nghèo bị tha hoá trong xã hội phong kiến xưa. Truyện ngắn “Chí Phèo” là một kiệt tác trong văn xuôi Việt Nam hiện đại, nó không chỉ mang giá trị hiện thực mà còn mang đến giá trị nhân đạo sâu sắc, mới mẻ chứng tỏ trình độ nghệ thuật bậc thầy của một nhà văn lớn của nền văn học Việt Nam.

• “Vang bóng một thời” - tác giả Nguyễn Tuân: Truyện ngắn lưu giữ ký ức của thời đại. Cho đến tận hôm nay những người yêu văn học không thể quên cá tính viết rất riêng và lối dùng chữ tài tình khó ai theo kịp ông. Tác phẩm gồm 12 tác phẩm truyện ngắn được in thành sách lần đầu năm 1940, cho đến ngày nay tác phẩm đã được tái bản nhiều lần và trở thành một trong những dấu ấn về sự thành công của thể loại truyện ngắn hiện đại. Nội dung của tập truyện “Vang bóng một thời” nhắc nhở con người về những cái nết xưa cũ đẹp đẽ của dân tộc Á Đông biết quý đức, trọng tình, mến tài, đề cao chữ “nghĩa” và tôn trọng một mực cái tôn ti, nề nếp, cái nghĩa cha con, anh em, bạn bè và thầy trò. 

Truyện ngắn xứng đáng là một trong những thể loại văn học góp phần tạo nên thành công của nền văn học Việt Nam. Cho đến tận hôm nay, những giá trị nghệ thuật, giá trị nội dung của những tác phẩm truyện ngắn vẫn còn nguyên giá trị sâu sắc. 

Bạn đừng quên tìm đọc những tác phẩm truyện ngắn của văn học Việt Nam để nhận thấy những cái hay và ý nghĩa ấy! Hi vọng những kiến thức về xoay quanh truyện ngắn là gì? đã giúp bạn hiểu rõ hơn và truyện ngắn cũng như giá trị mà truyện ngắn mang lại cho nền văn học Việt Nam cũng như giá trị trong đời sống.

Xem thêm:

• Văn học dân gian là gì? Khái quát văn học dân gian Việt Nam
• Gió lạnh đầu mùa - Truyện ngắn Thạch Lam
• Thơ ca là gì? Đặc trưng và phân loại thơ - AnyBooks.vn