Thế nào là nghệ thuật tả cảnh ngụ tình?

Nghệ thuật tả cảnh ngụ tình là bút pháp nghệ thuật nổi bật, tạo nên nét đẹp độc đáo và hấp dẫn cho nền văn học Việt Nam. Tả cảnh ngụ tình xuất hiện phổ biến trong nền văn học trung đại, sử dụng cảnh để làm nổi bật tâm tư tình cảm của con người. Hãy cùng Anybooks tìm hiểu chi tiết hơn về tả cảnh ngụ tình là gì và nghệ thuật tả cảnh ngụ tình nhé!

1. Thế nào là nghệ thuật tả cảnh ngụ tình?

Tả cảnh ngụ tình là bút pháp nghệ thuật miêu tả cảnh vật thiên nhiên, cuộc sống xung quanh, qua đó thể hiện những suy nghĩ, tâm tư, tâm trạng và cảm xúc của nhân vật trữ tình. Ngụ tình chính là nội dung chính của nghệ thuật tả cảnh ngụ tình, còn cảnh vật là chỉ tiền đề để làm nổi bật cái tình.

Nếu cảnh vật xung quanh không được cảm nhận qua trái tim và tâm trạng con người thì chỉ là những cảnh vật vô hồn vô cảm. Chính vì thế, những tác phẩm văn học sử dụng nghệ thuật tả cảnh ngụ tình khiến phong cảnh thiên nhiên nhuốm màu tâm trạng của nhân vật và thổi hồn vào phong cảnh.

Trong văn học trung đại thường bị ràng buộc bởi niêm luật, thể thơ hay một số lượng từ nhất định nhưng phải thể hiện được tình cảm, nỗi niềm tận sâu bên trong của cả đời người thông qua việc sử dụng văn pháp, từ ngữ và nghệ thuật. Bởi lẽ đó, nghệ thuật tả cảnh ngụ tình chính được sử dụng phổ biến trong các sáng tác của thi nhân, nhà văn trung đại.

2. Nghệ thuật tả cảnh ngụ tình có tác dụng gì?

Mặc dù nghệ thuật tả cảnh ngụ tình là thủ pháp nghệ thuật quen thuộc nhưng mỗi tác giả sẽ có mục đích sáng tác riêng biệt để tạo nên vẻ đẹp độc đáo, ấn tượng cho tác phẩm nghệ thuật của chính mình. Cảnh vật không chỉ là phông nền cho diễn biến của cốt truyện mà còn làm nổi bật tâm trạng nhân vật trữ của thi nhân gửi gắm vào đó và ẩn chứa nhiều nỗi niềm, tâm sự tác giả.

Để thấm nhuần dụng ý của tác giả, yêu cầu độc giả phải chiêm nghiệm và nhìn nhận mỗi khung. Khung cảnh vừa tái tái hiện thế giới đầy thơ mộng, kỳ vỹ trong tác phẩm vừa thể hiện góc nhìn của thi nhân. Đồng thời, tả cảnh ngụ tình còn là nét đẹp nghệ thuật độc đáo của nền văn học Việt Nam nói chung và văn học trung đại nói riêng, tạo nên những kiệt tác sống mãi với thời gian.

Ngoài ra, nghệ thuật tả cảnh ngụ tình còn thể hiện tài năng và nỗi niềm của thi nhân thông qua sự liên kết chi tiết được xây dựng từ bàn tay của người nghệ sĩ. Dù là những chi tiết tả cảnh nhỏ trong tác phẩm nhưng những khung cảnh sinh hoạt, thiên nhiên đó chính là những ẩn ý, nỗi niềm của thi nhân.

3. Nghệ thuật tả cảnh ngụ tình trong bài thơ Kiều ở lầu Ngưng Bích

Trong tác phẩm Truyện Kiều, đoạn trích Kiều ở lầu Ngưng Bích là một trong những câu thơ tả cảnh ngụ tình nổi bật nhất của Nguyễn Du. Kiều ở lầu Ngưng Bích chính là đoạn trích Kiều trở về với chính lòng mình và đối diện với những nỗi niềm sâu tận bên trong mình. Mỗi cảnh vật miêu tả trong bài thơ chính là những nỗi buồn khác nhau, tình buồn tác động vào cảnh như những cơn sóng dâng trào.

Mở đầu đoạn thơ là nỗi buồn của Thúy Kiều trước cảnh cửa bể chiều hôm:

Buồn trông cửa bể chiều hôm

Thuyền ai thấp thoáng cánh buồm xa xa?

Thời gian chiều hôm và không gian cửa bể là thủ pháp nghệ thuật quen thuộc trong thơ cổ. Đây là thời điểm đượm buồn chất chứa, khơi gợi sự hiu quạnh và thê lương giữa trùng khơi sóng nước. Hình ảnh con buồm xuất hiện thấp thoáng xa xa và khuất thẳng giữa biển cả mênh mông đã khơi gợi nỗi cô đơn, lạc lõng trong tâm trạng con người. Đó chính là nỗi nhớ về gia đình, quê hương và mong muốn ngày đoàn tụ cùng người thân.

Cảnh hoa trôi man mác trên ngọn nước mới sa đã thể hiện nỗi buồn của Kiều:

Buồn trông ngọn nước mới sa

Hoa trôi man mác biết là về đâu?

Điểm nhìn của Thúy Kiều bao quát từ xa đến gần, từ bao quát cho đến cụ thể. Ở không gian Lầu Ngưng Bích, nhân vật trữ tình trải lòng mình giữa ngọn nước triều cường và hình ảnh cánh hoa trôi nổi giữa biển khơi vô định. Ở câu thơ này, thi hào Nguyễn Du đã đặc tả tâm trạng đầy bi thương của nàng kiêu qua hình ảnh ẩn dụ “ngọn nước mới sa” và “hoa trôi man mác”, giàu giá trị biểu cảm thể hiện dòng đời vô định, thân phận trôi dạt bị vùi dập bởi cuộc đời. Câu hỏi tu từ “biết là về đâu?” như một tiếng than thở để diễn tả nỗi buồn lo sợ, hoang mang và đầy xót xa về cuộc đời này không biết sẽ trôi nổi về đâu.

Tác giả Nguyễn Du đã gửi gắm tâm trạng Thúy Kiều vào khung cảnh nội cỏ nhạt nhòa và mênh mông

Buồn trông nội cỏ rầu rầu

Chân mây mặt đất một màu xanh xanh

Cảnh vật thiên nhiên với hình ảnh “nội cỏ rầu rầu” trải dài từ mặt đất đến chân mây với màu xanh nhạt nhòa, héo úa và phai tàn. Từ đó thể hiện hình ảnh thiên nhiên ngán ngẩm, buồn chán, tẻ nhạt và vô định trong chính cuộc đời Thúy Kiều. Cao trào nỗi buồn và bi kịch trong tâm trạng Thúy Kiều được đại thi hào ẩn chứa qua hai câu thơ:

Buồn trông gió cuốn mặt duềnh

Ầm ầm tiếng sóng kêu quanh ghế ngồi

Tiếng sóng nổi ầm ầm vì cơn gió cuốn mặt duềnh như đang bủa vây xung quanh ghế ngồi của Kiều. Tiếng sóng ẩn dụng cho những điềm báo, sóng gió cuộc đời sắp đến hay là tiếng kêu đầy đau thương của Kiều với thiên nhiên. Trước những đau thương bao quanh, Thúy Kiều không chỉ buồn lo mà còn sợ hãi cuộc đời với những tai ương ương đang rình rập, bủa vây. Tiếng sóng trong câu thơ vừa là tiếng sóng biển vừa là tiếng sóng đời, tiếng gõ cửa của định mệnh và gầm thét của hiểm họa muốn hất tung người con gái mỏng mảnh khỏi chiếc ghế tựa.

Xem thêm:

• Truyện ngắn là gì? Tác phẩm truyện ngắn tiêu biểu của văn học Việt Nam
• Truyện dân gian là gì? Truyện dân gian gồm những thể loại nào?
• Bình giảng đoạn trích Kiều ở lầu Ngưng Bích trong Truyện Kiều

Hy vọng bài viết trên sẽ giúp bạn rõ hơn về tả cảnh ngụ tình là gì và nghệ thuật tả cảnh ngụ tình. Cảm ơn bạn đã theo dõi bài viết, mong rằng những bài viết sau sẽ nhận được sự quan tâm từ bạn.