Những tác phẩm văn học hay nhất thời kỳ 1945-1975

Năm 1945 được coi là dấu mốc lịch sử quan trọng đối với văn học Việt Nam, đây là năm cách mạng tháng 8 thành công, vua Bảo Đại thoái vị và Hồ Chí Minh đọc tuyên ngôn độc lập khai sinh là nước Việt Nam dân chủ cộng hòa, đánh dấu kỉ nguyên mới của đất nước. Đất nước bước vào thời đại mới, khát khao tự do, độc lập và sức ảnh hưởng lớn từ những cuộc chiến anh hùng của dân tộc đã thổi một làn gió mới vào hồn của những nhà văn, thôi thúc họ thực hiện chức năng mới của văn học – cứu nước. Thời kì sau cách mạng tháng 8 đã chứng kiến sự ra đời của rất nhiều tác phẩm bất hủ, theo sát bước chân của cuộc chiến đấu vì độc lập tự do cho dân tộc.

• Đôi nét về phong trào thơ mới - Thời kỳ đỉnh cao của văn học việt nam
• Những tác phẩm văn học nổi tiếng của nhà văn Nguyễn Trãi
• Hoàn cảnh ra đời và ý nghĩa nhan đề bài thơ Từ ấy của Tố Hữu

Vợ chồng A phủ

Mị là cô gái tự do, xinh đẹp, có nhiều tài lẻ và được nhiều người theo đuổi. Một đêm, nghe tiếng bước chân ở vách nhà, tưởng người yêu mình, Mị đưa tay ra thì bị A Sử - con trai thống lí Pá Tra bắt đi. Hôm sau, Mị bị trình ma làm dâu nhà thống lí để trả nợ ngày xưa bố mẹ Mị lấy nhau vay tiền của nhà lão. Thời gian đầu, Mị vô cùng phiền muộn, cô luôn nghĩ đến cái chết để được giải thoát, nhưng khi nghe lời cha can ngăn và nghĩ đến hoàn cảnh của cha mình, Mị không nỡ ăn lá ngón tự tử mà quay về tiếp tục làm con dâu gạt nợ.

Ngày qua ngày, Mị lầm lũi như con rùa trong xó cửa, hàng ngày lặp đi lặp lại những việc làm như một cái máy, cảm xúc trong Mị bị chai sạn, cô không vui cũng không buồn. Cho đến khi A Phủ xuất hiện, hai con người không quen không biết nhưng nay trở thành nạn nhân của cùng một chế độ, đã cùng nhau giải thoát cho đối phương, thực hiện hành trình đấu tranh cho chính bản thân mình. Vợ chồng A Phủ là tác phẩm xuất sắc thể hiện biệt tài miêu tả tâm lý nhân vật của Tô Hoài. Cốt truyện hấp dẫn và đầy tính nhân văn, miêu tả hành trình dấu tranh của cá nhân và mở rộng ra là cả dân tộc.

Mảnh trăng cuối rừng – Nguyễn Minh Châu

Trong thời kỳ chống Mỹ, trên đường ra mặt trận, Lãm người lái xe quân sự, cho cô công nhân giao thông tên là Nguyệt đi nhờ. Cô gái ấy tình nguyện dẫn đường cho Lãm đưa chiếc xe vượt qua đoạn đường ngầm thật vất vả. Ngay sau đó, phi cơ địch bắn dữ dội, nhưng Nguyệt vẫn bình tĩnh, linh hoạt hướng dẫn Lãm và xe vượt qua nguy hiểm, N bị thương ở tay khi quyết tâm bảo vệ Lãm. Cuối cùng 2 người cứu được chiếc  xe chở hàng quân sự ra khỏi vùng lửa đạn. Lãm đoán rằng cô gái ấy ở cùng chỗ với chị Tinh. Rồi họ chia tay trong niềm lưu luyến.

Trong chiến tranh máu lửa con người ta vẫn biết gieo hi vọng và hạt mầm sự sống cho nhau. Vượt qua những nhọc nhằn của chiến tranh, tình yêu vẫn sáng ngời như mảnh trăng nơi cuối rừng. Nguyễn Minh Châu chọn viết về tình yêu của những người đang chiến đấu vì độc lập dân tộc, bằng ngòi bút đầy sâu lắng, đã phần nào cho người đọc thấy một khía cạnh khác về những con người can trường, dũng cảm nhưng thực chất cũng vô cùng lãng mạn, sâu sắc.

Mùa lạc – Nguyễn Khải

Truyện ngắn Mùa lạc kể về những ngày đầu xây dựng nông trường Điện Biên. Truyện kể về chị Đào một người phụ nữ bất hạnh trong cuôc sống. Chị gặp người chồng cờ bạc, rượu chè, nợ nần chồng chất phải bỏ vào Nam để lại nợ nần cho chị, mãi đến năm 1950 mới trở về quê hương. Nhưng có lẽ quá bất hạnh nên chồng chị chết và con cũng mất. Chị Đào còn một thân một mình buôn bán nay đây mai đó để kiếm sống.  Chị lên nông trường Điện Biên với tâm lý tìm một chốn dừng chân để quên đi những tháng ngày đã qua. Mang một tâm trạng chán chường đến nơi này nên ban đầu chị sống rất táo bạo, liều lĩnh. Và tại đây, chị gặp Huân- một người thanh niên xung kích, rất giỏi lao động cần cù chịu khó lại đẹp trai. Bằng sự chân thành và thật lòng của Huân vùng với Đội 6 nông trường Điện Biên, chị đã vui vẻ hơn và chuyển biến dần trong nhận thức của mình về cuộc sống.

Tác phẩm có thể nói là hành trình của sự tự nhận thức, đặt bản thân nhân vật vào trong hoàn cảnh đặc biệt và để họ tự tìm lối thoát cho mình. “Mùa lạc” tràn ngập sự phấn khởi trước cuộc sống mới, như cánh én báo hiện mùa xuân đang đến trên mảnh đất Điện Biên đã chịu nhiều thương đau. 

Người mẹ cầm súng – Nguyễn Thi

Nội dung quyển sách viết về cuộc đời và gương chiến đấu của chị Út Tịch, anh hùng lực lượng vũ trang tỉnh Trà Vinh trong kháng chiến chống Mỹ - Một cô bé nghèo được cách mạng giác ngộ và trưởng thành, trở thành một chiến sĩ du kích dày dạn kinh nghiệm cùng đồng đội liên tiếp lập nhiều chiến công. Lý tưởng cách mạng cũng như quyết tâm diệt ngoại xâm của chị được thể hiện qua câu nói giản dị mà khẳng khái: “Còn cái lai quần cũng đánh”.

Qua từng câu chuyện, những trang viết đã thể hiện được sức sống mãnh liệt, sức quật khởi phi thường của con người Việt Nam trước những thử thách sống còn của lịch sử, làm dấy lên niềm tin và lòng tự hào dân tộc, củng cố nhận thức, khẳng định tư thế chính nghĩa trong chiến đấu.

Tác phẩm mang âm hưởng Nam Bộ sâu sắc, thể hiện rõ sự dũng cảm của người phụ nữ Việt Nam, cũng như lòng quyết tâm đánh giặc dành lại bờ cõi. Người phụ nữ Việt Nam sáng ngời, kiên cường bất khuất với tư thế hiên ngang, sẵn sàng nghênh chiến với mọi kẻ thù.

Rừng xà nu – Nguyễn Trung Thành

Truyện ngắn là lời kể của cụ Mết về cuộc đời của Tnú cho dân làng Xô Man nghe. Tnú từ khi còn nhỏ đã rất dũng cảm, băng rừng vượt núi để liên lạc, nuôi giấu cán bộ là anh Quyết. Khi lớn hơn, Tnú bị giặc bắt trong một lần làm nhiệm vụ nhưng vẫn quyết giữ bí mật và trốn được khỏi đó sau 3 năm. Tnú cưới Mai, thằng Dục đưa quân giặc đến để đe dọa dân làng, chúng giết mẹ con Mai, Tnú phẫn uất xông ra nhưng bị chúng bắt và tẩm nhựa xà nu thiêu đốt 10 đầu ngón tay. Sau đó, Tnú vẫn lên đường tham gia giải phóng quân và lập được nhiều chiến tích dù có đôi bàn tay không lành lặn.

Hình tượng cây xà nu gắn liền với hình tượng người cách mạng. Tác phẩm mang đậm không khí sử thi, ca ngợi vẻ đẹp anh hùng bất khuất của những người dân nhỏ bé. Vừa đầy đau thương, nhưng cũng vô cùng quật cường.

Văn học sau năm 1945 - 1975 được coi là văn học cách mạng, niềm cảm hứng chính là cuộc chiến anh hùng của dân tộc. Tất cả các tác phẩm thời kì này đều bám rất sát lịch sử kháng chiến, thực hiện thành công chức năng mới của văn học theo tiếng gọi của thời đại, trở thành vũ khí để chiến đấu.

Thảo Nguyên