Thần trụ trời trong thần thoại Việt Nam

Thần trụ trời là truyện thần thoại đặc sắc được lưu truyền trong dân gian Việt Nam, truyện giải thích về sự hình thành trời đất tự nhiên: biển, hồ, sông, núi,… thể hiện sự lí giải quá trình tạo lập vũ trụ đồng thời thể hiện ước mơ chinh phục thế giới tự nhiên thuở ban đầu nhân dân ta.

Nội dung truyện Thần trụ trời

Thuở ấy, chưa có thế gian, cũng như chưa sinh ra muôn vật và loài người. Trời đất chỉ là một vùng hỗn độn, tối tăm và lạnh lẽo. Bỗng nhiên, một vị thần khổng lồ xuất hiện, chân thần cao không thể tả xiết. Thần bước một bước là có thể qua từ vùng này hay từ đỉnh núi này sang đỉnh núi khác.

Thần ở trong đám mờ mọt hỗn độn kia không biết từ bao lâu. Bỗng có một lúc, thần đứng dậy ngẩng đầu đội trời lên, rồi tự mình đào đất, đập đá, đắp thành một cái cột vừa to vừa cao để chống trời. Hễ cột được thần đắp cao lên chừng nào, thì trời dường như một tấm màn rộng mênh mông được nâng dần lên chừng ấy.

Lủi thủi một mình, thần hì hục vừa đào vừa đắp: chẳng bao lâu, cột đá cứ cao dần, cao dần và đẩy vòm trời lên mãi phía mây xanh mù mịt.

Từ đó, trời đát mới phân đôi. Đất phẳng như cái mâm vuông, trời trùm lên như cái bát úp, chỗ trời đất giáp nhau gọi là chân trời.

Khi trời đã cao và đã khô cứng, không hiểu tại sao thần lại phá tan cột, lấy đá và đất ném tung đi khắp nơi. Mỗi hòn đá văng đi, biến thành một hòn núi hay một hòn đảo, đất tung tóe ra mọi nơi thành gò, thành đống, thành những dãy đồi cao. Vì thế mặt đất ngày nay không bằng phẳng, mà có chỗ lồi chỗ lõm. Chỗ thần đào đất, đào đá mà đắp cột ngày nay thành biển rộng.

Cột trụ trời bây giờ không còn nữa. Sau này, người trần gian thường nói rằng vết tích cột đó ở núi Thạch Môn) vùng Hải Dương. Người ta cũng gọi là cột chống trời (Kinh thiên trụ). Vị thần Trụ Trời đó sau này người ta cũng gọi là Trời hay Ngọc Hoàng, bao trùm tất cả, trông coi mọi việc trên trời, dưới đất.

Sau khi thần Trụ Trời chia ra trời đất thì có một số thần khác, nối tiếp công việc còn dở dang, để xây dựng nên thế gian. Các vị thần đó rất nhiều, như thần Sao, thần Sông, thần Biển,…

Vì vậy, dân gian có câu truyền đến ngày nay:

Lời bình

“Thần trụ trời” là một tác phẩm dân gian Việt Nam được truyền miệng qua nhiều đời nay, truyện được sưu tầm bởi nhà khảo cứu văn hóa dân gian Nguyễn Đổng Chi sưu tầm, kể lại bằng bản văn trong “Lược khảo về thần thoại Việt Nam”. Thông qua truyện thần thoại này, người Việt muốn giải thích nguồn gốc của các hiện tượng thiên nhiên như đất, nước, biển, hồ,… Khi đọc truyện chúng ta sẽ cảm nhận được khao khát muốn khám phá thế giới xung quanh của người Việt ta.

Hiện tượng “Thần Trụ Trời” có thể coi là hình tượng thần đầu tiên của tác phẩm văn học dân gian Việt Nam. Hãy xem thần ấy xuất hiện như thế nào? Truyện kể rằng: từ một vùng hỗn độn, tối tăm “Bỗng xuất hiện một vị thần khổng lồ, cao lớn vô cùng”… Mức độ khổng lồ ấy được đặc tả ở chi tiết đôi chân “dài không sao tả xiết”, thể hiện ở bước đi “mỗi bước thần đi là băng từ vùng này qua vùng khác, vượt từ núi nọ sang núi kia”. Rồi ta lại thấy thần trong một công việc thật bình dị: đào đất, khuân đá, đắp thành một cái cột vừa to, vừa cao để đội trời và chống trời lên. Với chi tiết này, thần đã trở thành một người lao động thực thụ, chỉ có điều đó là một người lao động khổng lồ dám đắp cột để chống trời, phân đôi trời, đất từ “một vùng hỗn độn tối tăm” chứ đâu phải là công việc chỉ nhằm chống một mái lều nhỏ. Đây là một công việc lớn lao vất vả, tạo lập nên một vũ trụ “hoàn chỉnh” như ta thấy ngày nay từ vật cực nhỏ, cực nhiều như cát (hằng hà sa số) đến vật cực lớn, cực rộng, cực xa như biển rộng, núi cao… tất cả đều được đếm, được kể, được trồng, được xây… Lại chi tiết chiếc cột ấy “đẩy vòm trời lên tận mây xanh”, khi trời đã cao và khô cứng; thần liền phá chiếc cột ấy đi, rồi lấy đất đá ném tung tóe mà mỗi hòn đất đá ném tung tóe mà mỗi hòn đất đá văng đi xa có kích thước bằng “một hòn núi hay một hòn đảo”, thì chiếc cột ấy quả hết sức khổng lồ, chỉ có trong trí tưởng tượng. Xây dựng hình tượng thần khổng lồ cùng một số thần khác như thần kể sao, thần đào sông, thần trồng cây, thần xây rú… (như bài hát đồng dao cuối truyện) với những công việc có tầm vóc vũ trụ, người Việt cổ đã giải thích được sự hình thành của bầu trời, của mặt đất, các dạng địa hình biển, núi, đồi lồi lõm khắp nơi. Chỗ thần đào đá đắp cột, ngày nay là biển cả mênh mông. Bởi chỉ bằng những hoạt động tương tự như chuyện đào lấy nguyên liệu xây dựng cái cột chống trời khổng lồ ấy, mặt đất mới bị khoét sâu xuống thành biển mênh mông (biển chiếm ¾ bề mặt hành tinh).

Nếu so sánh truyện “Thần trụ trời” với những thần thoại suy nguyên về nguồn gốc vũ trụ của các dân tốc khác có thể thấy khá rõ những điểm chung (có tính nhân loại) và những nét riêng (mang tính dân tộc) của truyện này.

Là truyện thần thoại, cốt truyện “Thần Trụ Trời” được xây dựng hết sức đơn giản và gần gũi, xoay quanh quá trình thần Trụ Trời tách đất nước ra làm đôi. Giá trị chủ đề trong truyện Thần Trụ Trời không thể tách rời hình thức nghệ thuật đặc sắc của truyện kể với cốt truyện đơn giản, nhân vật thần thoại đã góp phần thể hiện sâu sắc chủ đề của truyện. Thông qua câu chuyện thần Trụ Trời, nhân dân cổ đại nhằm lí giải quá trình tạo lập vũ trụ đồng thời kí gửi ước mơ chinh phục thế giới tự nhiên thuở ban đầu.

Xem thêm:

• Bàn về các thể loại văn học dân gian và truyện dân gian
• Truyện cổ tích là gì? Những nét đặc trưng của truyện cổ tích?
• Tổng hợp những mẩu truyện cười ngắn hại não hay nhất 2022
• Truyện cổ tích Việt Nam và thế giới chọn lọc hay nhất
• Câu chuyện về những nữ thần quyền lực thần thoại Hy Lạp