Review Búp sen xanh - Dấu gạch nối giữa tiểu thuyết và lịch sử

Hồ Chí Minh là niềm cảm hứng muôn thở của văn học Việt Nam, bởi sức sống cũng như tâm hồn đẹp đẽ của người. Song không phải ai cũng có thể viết về Bác với đầy đủ những hình ảnh lịch sử lẫn tính nghệ thuật như trong “Búp sen xanh”. Đây là một tác phẩm hiếm hoi thể hiện sự giao thoa tài tình giữa lịch sử và văn học, vẫn giữ được chất chân thức khi viết về một nhân vật lịch sử vĩ đại, đồng thời vẫn có sự lồng ghép các chi tiết hư cấu rất tự nhiên, không xa rời thực tại.

• Hoàn cảnh ra đời và ý nghĩa nhan đề bài thơ Từ ấy của Tố Hữu
• Bếp lửa - “Tuổi thơ buồn như giọt nước trong lá sen”
• Chiếc lược ngà - Thánh ca của tình phụ tử thiêng liêng

Thước phim về Việt Nam những năm bị thực dân Pháp xâm lược

Chiến tranh Pháp–Đại Nam hoặc chiến tranh Pháp-Việt, hay còn được gọi là Pháp xâm lược Đại Nam là cuộc chiến giữa nhà Nguyễn của Đại Nam và Đế quốc thực dân Pháp, diễn ra từ năm 1858 đến năm 1884. Cuộc chiến kết thúc bằng thắng lợi của Đế quốc thực dân Pháp, người Pháp xâm chiếm toàn bộ lãnh thổ Đại Nam và thiết lập bộ máy cai trị, bắt đầu thời kỳ Pháp thuộc trong lịch sử Việt Nam. Đây là thời kì đen tối nhất trong lịch sử Việt Nam. Bác Hồ là người sinh ra trong thế kỉ đất nước bị xâm lược, hơn ai hết, thấm thía nỗi đau mà dân tộc đang chịu đựng.

“Búp sen xanh” là những thước phim sống động, chân thực về hình ảnh đất nước Việt Nam thời kì Pháp thuộc với góc nhìn khác biệt, góc nhìn từ những con người yêu nước. Tác phẩm không tập trung đặc tả nước ta với muôn trùng những khó khăn khi phải chịu ách đô hộ, không dành nhiều lời văn để viết về cái đói, cái mặc mà tập trung vào suy nghĩ của những người dân khi chứng kiến cảnh nước mất nhà tan. Đặc biệt là qua góc nhìn của những nhà nho yêu nước, chính kiến của họ khi cố gắng tìm ra con đường cứu nước, để từ đó dẫn dắt đến quyết định của chàng thanh niên trẻ Nguyễn Tất Thành khi quyết định sang Tây phương là hoàn toàn đúng đắn.

Theo bước chân của Bác, người đọc lại biết đến kinh thành Huế cổ kính, dòng sông Hương lững lờ, với đình Dương Nổ, trường Pháp – Việt Đông Ba, trường Quốc học hay Bến Nhà Rồng. Những phong tục tập quán, lời ăn tiếng nói… mỗi một vùng đất Bác đi qua cũng được tác giả thể hiện một cách tự nhiên, chân thật. Sự đan xen giữa đất nước Việt Nam lãng mạn, trù phú với một đất nước lầm than, chịu cảnh đô hộ là vẽ nên sự xung đột chủ yếu của đất nước lúc bấy giờ. Đặc biệt tác phẩm chú trọng rất nhiều vào hai chữ “ Tự do”, nó trở thành ám ảnh, từ thời ông Nguyễn Sinh Sắc đến thời của Bác, “ Tự do” chính là lí tưởng tồn tại duy nhất.

Đồng thời tác phẩm cũng khát quát được cả một giai đoạn lịch sử với sự xuất hiện của những vị anh hùng dân tộc như Phan Bội Châu, Đào Tấn... , những người đã có ảnh hưởng lớn đến lí tưởng của Bác Hồ. Đây là một tác phẩm có sự lồng ghép giữa yếu tố nghệ thuật và yếu tố lịch sử.

Những nét phác họa chân thực nhất về tuổi thơ của Bác Hồ

Cuốn sách được nhà văn chia làm 3 chương: “Thời thơ ấu”, “Thời niên thiếu” và “Tuổi hai mươi”. Những biến thiên của lịch sử, của gia đình nội ngoại hai bên và quá trình định hình nhân cách, ra đi tìm đường giải phóng dân tộc của vĩ nhân Nguyễn Sinh Cung – Nguyễn Tất Thành trong khoảng 20 năm, cuộc chia tay trên Bến Nhà Rồng ngày 5 tháng 6 năm 1911 giữa Út Huệ và Nguyễn Tất Thành, được tác giả kể lại bằng những trang văn xúc động.

Chủ tịch Hồ Chí Minh, một trong những nhân vật lịch sử có tầm ảnh hưởng lớn nhất mọi thời đại, hóa ra cũng có một tuổi ấu thơ bình thường như bao người khác. Một người cũng năng động, nghịch ngợm, phá phách như bao đứa trẻ cùng trang lứa. Mỗi một trang sách giúp tôi thấy rõ hơn chân dung, hình ảnh Bác kính yêu của thời thơ ấu, thời niên thiếu, tinh thần vượt khó, luôn làm việc hết mình và học hỏi hết mình. Người đọc nhận ra những phẩm chất người qua từng cử chỉ, lời nói đầy tình thương, kính yêu của cậu bé Côn với ông bà, cha mẹ, anh chị em trong nhà, với bạn bè cùng trang lứa, cô bác nơi hàng xóm láng giềng. Tuổi thơ của Bác trải qua những “đoạn trường” khổ ải, thiếu thốn trăm bề nhưng đã vươn lên, vượt qua dông tố, mãi là bài học về tình thương, nhân cách, nghị lực sống. Và bao, bao trang viết xúc động như thế… mãi neo đậu trong tâm hồn người đọc những ấn tượng sâu sắc, khó quên…

Lựa chọn đoạn thời gian là thời thơ ấu của Bác, Sơn Tùng đã góp phần đem lại hình ảnh khác về Bác Hồ trong nhận thức của người đọc. Một tuổi thơ có cả những điều bình thường giản dị, chất phác và hạnh phúc; có cả những nhọc nhằn, những trải nghiệm phi thường của một con người phi thường.

Lời khẳng định cho truyền thống yêu nước

Với ba phần:I.Thời thơ ấu, II.Thời niên thiếu; III.Tuổi hai mươi, cuốn sách đã tái dựng thành công quãng đời đầy nhọc nhằn nhưng đẹp đẽ, thơ mộng cùng bao hoài bão, khát vọng cao đẹp của lãnh tụ. Quá trình trưởng thành của Bác có dấu chân của rất nhiều anh hùng dân tộc, những người đã thổi vào lòng Bác trái tim nhiệt thành của một con người yêu nước. Đặc biệt, truyền thống yêu nước được truyền từ đời cha ông đến đời con cháu, từ thế hệ này sang thế hệ khác. Cụ phó bảng Nguyễn Sinh Sắc là tấm gương sáng về tinh thần hiếu học cũng như lòng yêu nước sâu sắc. Sớm nhận ra tư chất khác thường của đứa con trai thứ, ông dành nhiều tâm huyết để dạy đạo làm người cho con trai của mình, cũng như luôn định hướng con phải có hoài bão lớn, lí tưởng lớn vì độc lập tự do cho dân tộc. Chính truyền thống cao đẹp của gia đình từ trí tuệ, cốt cách thanh cao của cụ Phó Bảng Nguyễn Sinh Sắc; từ tình yêu thương vô bờ, sự hy sinh thầm lặng của bà, của mẹ Hoàng Thị Loan, của chị Thanh, anh Khiêm…; chính mảnh đất xứ Nghệ “một nắng hai sương” có làng Sen, làng Trù thân thương bình dị nhưng giàu truyền thống yêu nước, mang đậm phong vị quê hương, bản sắc dân tộc… là mạch nước ngầm ngọt ngào, là cái nôi để nuôi dưỡng tâm hồn Bác, ngọn nguồn để hình thành nên nhân cách vĩ nhân.

Truyền thống được nuôi dưỡng từ thầy chuyển qua trò, Bác Hồ đã may mắn khi được nhận sự giáo dục từ những người có cốt cách thanh cao, những nhà nho già biết sức mình hèn mọn, không đủ sức chiến đấu đành gửi gắm khát vọng tự do cho thế hệ sau. Dòng chảy truyền thống yêu nước là dòng chảy của thế hệ, bắt rễ rất sâu trong từng gia đình, chảy qua từng cuộc đời của con cháu, sự nối tiếp không ngừng của tinh thần yêu nước đã tạo thành truyền thống của dân tộc.

“Búp sen xanh” là quãng đời trong sáng nhất, nhiệt huyết nhất của tuổi trẻ con người vĩ đại, đánh dấu những bước chân đầu tiên trên hành trình chinh phục những ước mơ lớn. Tác phẩm khẳng định vai trò của gia đình, tầm ảnh hưởng của thời đại lên quyết định ra đi tìm đường cứu nước của Bác, mở ra kỉ nguyên mới về độc lập tự do cho dân tộc.

Thảo Nguyên