Truyện cổ tích Thạch Sanh Lý Thông được kể qua văn học truyền khẩu nhiều thế kỷ trước khi xuất hiện truyện thơ cùng tên. Cùng tìm hiểu truyện Thạch Sanh Lý Thông được kể qua thể loại truyện thơ cùng tên của tác giả Lương Ngọc Huỳnh.
Ngày xưa ở Trấn Cao Bình
Thuộc xã Hưng Đạo Cao Bằng ngày nay
Vợ chồng họ Thạch hàng ngày
Cùng nhau đốn củi chung tay xây đời
Sống với nhau bao năm trời
Mà vẫn không được một lần sinh con!
Vợ chồng suy nghĩ mỏi mòn
Làm nhiều việc tốt mong con ra đời
Ba năm đáp nghĩa ơn trời
Vợ thì nấu nước giúp người tha phương
Chồng thì thông cống, sửa đường
Đêm về bái lễ cúng dường tụng kinh
Một lòng một dạ trung trinh
Ơn trời mới được độ sinh mang bầu.
Chồng ốm mất, vợ khóc sầu
Cô đơn mang nặng bụng bầu sinh con
Thạch Sanh theo Mẹ lên non
Mẹ đi kiếm củi nuôi Con tháng ngày
Mẹ ốm rồi mất sau này
Thạch Sanh thui thủi đêm ngày đơn côi
Gốc Đa một túp lều thôi
Thạch Sanh sớm tối làm nuôi thân mình.
Ngọc Hoàng xót cảnh thương tình
Mới cho Tiên xuống đi tìm Thạch Sanh
Thạch Sanh vốn rất tinh anh
Chẳng bao lâu đã thạo thành phép Tiên
Thạch Sanh bản tính lành hiền
Tạ ơn đưa tiễn Thầy Tiên về Trời.
Một hôm Mưa Gió "trở giời"
Lý Thông bán rượu ngỏ lời ghé thăm
Thấy Thạch Sanh khoẻ văm văm
Mới bèn kết nghĩa anh em nguyện thề
Lý Thông mời Thạch Sanh về
Cùng mình làm lụng đủ nghề kiếm ăn....
Bấy giờ có một con Trăn
Sống lâu có phép thường ăn thịt người
Triều đình giao chiến tơi bời
Mà không giết được Trăn Trời yêu tinh
Cuối cùng Vua phải hạ mình
Làm đền thờ cúng Trăn Tinh bằng người
Mỗi năm cúng một mạng người
Không thì Trăn sẽ bắt mười người thay!
Lý Thông đến lượt năm này
Bèn ngồi uống rượu giãi bày Thạch Sanh
Triều đình nay gọi tên anh
Đến ngày anh phải lên canh Miếu thờ
Mẻ rượu từ sáng đến giờ
Anh mải cất mãi mà chờ chưa xong
Nếu mà đợi cất cho xong
Thì trời đã sáng Vua không bằng lòng!
Em có thể giúp anh không?
Lên Miếu rồi hộ anh trông đợt này
Thạch Sanh vốn tính thẳng ngay
Nhận lời giúp đỡ chẳng hay điều gì.
Nửa đêm có tiếng khì khì
Trăn Tinh xuất hiện đen xì trước hang
Thạch Sanh tiến tới cửa hang
Trong lòng chưa hiểu lan man điều gì
Bỗng Trăn lao tới quấn ghì
Há mồm phun dãi phì phì răng nanh.
Thạch Sanh gồng người đạp nhanh
Tay banh, chân duỗi thoát nanh Trăn Thần
Trăn lùi vào hốc xa dần
Thạch Sanh xuống thế thủ thân múa quyền
Đánh nhau hơn tám hiệp liền
Rừng cây đất đá đảo điên quay cuồng
Gà đã chuẩn bị xuống truồng
Mà cuộc chiến đấu vẫn còn cam go
Thạch Sanh cầm cây đao to
Múa loan vun vút ánh đao sáng loè
Trăn Tinh vẫn nấp thập thò
Nó định hoá phép giở trò lao ra
Lửa phun đuôi quẫy lấy đà
Lao thẳng há miệng trông mà sợ sao!
Thạch Sanh thủ thế xoay đao
Nhanh như tia chớp Trăn lao tới liền
Thạch Sanh dụng thế Phát Điền (phát ruộng)
Trăn bị trúng thế văng lìa đầu ra!
Thạch Sanh bèn xách về nhà
Gõ cửa gọi Lý Thông ra mà nhìn
Mẹ con Lý Thông giật mình
Nghĩ Thạch Sanh chết hiện hình về đây!
Sau khi nghe em giãi bày
Lý Thông gian xảo nghĩ ngay chuyện lừa
Rằng Trăn là của nhà Vua
Nay em giết chết chắc Vua lôi đình!
Vua mà tìm đến chỗ mình
Thì em sẽ bị cực hình thẳng tay
Thôi bây giờ chuyện thế này
Em vào rừng ở từ nay đừng về
Anh đây rồi sẽ lựa lời
Nói cho Vua hiểu may thì được tha.
Thạch Sanh vừa đi khỏi nhà
Lý Thông quần lượt áo là về kinh
Nói rằng do công của mình
Đã giết chết được Trăn tinh lâu ngày
Nhà Vua biết được tin này
Phong làm Đô Đốc từ nay coi Triều.
Lúc này Công Chúa trong Triều
Đến tuổi khôn lớn Vua chiều ý con
Thông báo cho khắp nước non
Mời các Thái Tử cho Con kén chồng
Công Chúa mặt phấn má hồng
Mãi không cảm thấy siêu lòng một ai
Bao nhiêu Thái Tử khoe tài
Mà Công Chúa chẳng trọn ai làm chồng.
Một hôm nắng toả gió nồng
Công Chúa đi dạo vườn hồng ngắm hoa
Thình lình Đại Bàng yêu ma
Bắt cóc Công Chúa để mà bay đi
Bay qua rừng núi rậm rì
Hướng đến đỉnh núi Cao Bình vào hang.
Thạch Sanh ngồi dưới cửa hang
Nhìn thấy người bị Đại Bàng cắp đi
Thạch Sanh đứng dậy tức thì
Dương cung lên bắn bị thương Đại Bàng
Đại Bàng chui vội vào hang
Thạch Sanh đán dấu cửa hang rồi về.
Vua nhận tin xấu thảm thê
Trong lòng đau xót nặng nề khóc than
Gọi Lý Thông đến hỏi han
Ngài cứu được "nó" ta ban cho Ngài
Giang sơn đất nước của Ngài
Ta gả Công Chúa, mời Ngài làm Vua
Lý Thông suy nghĩ hơn thua
Về lại chốn cũ để lừa Thạch Sanh!
Lâu ngày lại gặp được anh
Nghe anh tâm sự Thạch Sanh ngỡ ngàng
Thạnh Sanh kể chuyện rõ ràng
Em đã bắn trúng Đại Bàng trong hang
Chắc là Công Chúa hoang mang
Nếu anh muốn, em sẵn sàng giúp anh.
Lý Thông suy nghĩ rất nhanh
Ồ! em cố gắng giúp anh chuyện này.
Thạch Sanh bản tính thẳng ngay
Vào hang tính kế giúp anh nhiệt tình
Đại Bàng đau đớn thất kinh
Mới để Công Chúa một mình dưới hang
Còn Đại Bàng ở cửa hang
Nằm ngủ thiêm thiếp mơ màng vì đau
Thạch Sanh xuống dưới hang sâu
Tìm được Công Chúa mới tâu liền rằng:
Ta là Thạch Sanh cứu nàng
Mong nàng thoát khỏi Đại Bàng hôm nay
Thạch Sanh cúi xuống cầm tay
Buộc dây giật để trên này kéo lên
Lý Thông kéo Công Chúa lên
Sai lính lập tức lấp bên trên liền!
Công Chúa hoảng hốt kêu lên
Khiến nàng ngất lịm nên liền bị câm!
Lý Thông thật là giã tâm
Về mà khoác lác là công của mình
Đại Bàng vốn có tính linh
Thấy mất Công Chúa gồng mình gầm lên
Bay xà từ dưới lên trên
Tìm kẻ nào cứu bắt đền mạng thay
Đại Bàng nhìn thấy Thạch Sanh
Lao vào dùng Vuốt định banh xác liền
Thạch Sanh vận khí Đan Điền
Tung liền một cước mạng sườn yêu ma
Đại Bàng lăn vật nằm ra
Co chân, rũ cánh để mà tắt hơi.
Thạch Sanh nhặt mũi tên rơi
Đi tìm mong có một nơi thoát mình
Đang đi Chàng bỗng giật mình
Cửa bên có một thân hình nằm im
Thạch Sanh hết sức bình sinh
Giật xích, phá cũi cứu tinh mạng người.
Chàng trai trong cũi mỉm cười
Cúi đầu lễ tạ ơn người cứu tinh
Nói rõ thân phận của mình
Vốn là Thái Tử dưới dinh Thuỷ Tề
Một hôm qua núi đi về
Đại Bàng bắt được mang về nơi đây.
Hôm nay được cứu mạng này
Mời Ngài bớt chút một ngày về dinh
Khi nghe Thái Tử tự tình
Thạch Sanh đồng ý về dinh Thuỷ Tề
Thuỷ Tề thấy Thạch Sanh về
Mang bao vàng bạc ngọc ngà trả ơn
Thạch Sanh chỉ thích cây đờn (đàn)
Mang về tấu nhạc giữa rừng bao la
Đêm ngày cùng tiếng chim ca
Đàn xen tiếng suối thật là mê say.
Hồn Đại Bàng chết lâu ngày
Mang thù nghĩ cách hại đày Thạch Sanh
Chúng hoá phép lẻn vào thành
Ăn cắp châu báu mang nhanh về rừng
Lẻn vào để dưới chân giường
Lại báo cho lính biết đường về đây
Vua sai lính đến nơi này
Bắt Thạch Sanh trói giam đày trong cung!
Công Chúa từ ngày gặp hung
Ngồi trong cung cấm lửa nung trong lòng
Nàng chỉ ao ước chờ mong
Gặp Thạch Sanh đã hết lòng cứu nguy
Vua cho Lý Thông tuỳ nghi
Mang Thạch Sanh xử tức thì làm gương.
Thạch Sanh trong ngục vấn vương
Liền mang Đàn gảy cung thương nhớ nàng
“Đàn kêu tích tịch tình tang
Ai mang Công Chúa dưới hang trở về„
Đàn ngân lên khúc não nề
Rằng bao ân nghĩa lời thề còn đâu!
Đàn vang lên giữa canh thâu
Biết tìm Công Chúa ở đâu hỡi nàng?
Công Chúa nghe thấy bàng hoàng
Vội vàng chạy đến Phụ Hoàng mà tâu
Con đây quỳ lễ cúi đầu
Cha cho con xuống ngục sâu cùng chàng
Nghe Con tấu Vua ngỡ ngàng
Hỏi cho ra nhẽ ngọn ngành chuyện xưa.
Công Chúa uất ức trình thưa
Kể cho Vua hết chuyện xưa đến giờ
Nhà Vua hoảng hốt bất ngờ
Liền cho quân lính đến mời Thạch Sanh.
Lý Thông kẻ cướp công tranh
Vua cho tuỳ ý Thạch Sanh tử hình
Thạch Sanh suy nghĩ thương tình
Tha cho kẻ đã hại mình về quê
Lý Thông về đến chân đê
Bỗng Trời nổi gió giông về tối tăm
Một tia chớp xuống trần gian
Hắn bị sét đánh thành than đen xì!
Đích thân Vua đứng chủ trì
Công Chúa làm vợ, Chồng là Thạch Sanh.
Thái tử các nước hờn ganh
Bèn mang quân lính vây quanh cấm thành!
Thạch Sanh đứng trước cổng thành
Mang đàn ra gảy rõ rành tiếng ngân:
Thưa các Thái Tử quân thần
Ta đây lấy nghĩa lấy ân làm đầu
Ta đây có tội gì đâu
Mà sao các nước đương đầu chống ta?
Năm châu bốn biển một nhà
Ta đây người Việt vốn là Rồng Tiên
Ta luôn kêu gọi tài hiền
Cùng ta chung sức kết liên bạn bè.
Ta đây cũng chẳng răn đe
Ta lấy đạo nghĩa dẹp bè vọng tham
Nước ta Nam Việt giang san
Lịch sử anh dũng đánh tan bạo cường
Nước Nam ta có Đế Vương
Ta không cho phép coi thường đạo nhân.
Tiếng đàn trầm bổng cung ngân
Làm cho các nước thu quân phục tùng
Thạch Sanh bản tính anh hùng
Mở tiệc chiêu đãi đại hùng vạn binh
Chỉ một nồi cơm nhỏ xinh
Đặt ở nơi giữa đại binh muôn người
Các nước thấy vậy mỉm cười
Hỏi nồi cơm nhỏ muôn người sao ăn
Thạch Sanh mời các nước ăn
Ăn mãi không hết no lăn bụng tròn
Mà nồi cơm nhỏ vẫn còn
Các nước thấy vậy phục tròn mắt ra!
Thu quân rút lính về nhà
Từ đó họ phục nước ta ân tình
Vua nhường Thạch Sanh thay mình
Chàng cùng Vợ giúp dân tình làm ăn
Lập nhiều đồng ruộng nông trang
Làm cho đất nước an khang thái bình.
Ghi chú: Mạc Thái Tổ lên ngôi từ tháng 6 năm 1527 đóng đô tại trấn Cao Bình xã Hưng Đạo Cao Bằng ngày nay. Căn cứ vào một số cốt truyện ra đời khoảng thế kỷ 18 thì câu truyện Thạch Sanh có thể có nguồn gốc từ đây.
Còn nếu cốt truyện ra đời trước năm 1527 thì câu truyện này xảy ra ở vùng Côn Minh hoặc Tứ Xuyên là vùng đất của Vua Hùng mà Trung Quốc đã chiếm đóng sau này.
Tác giả: Lương Ngọc Huỳnh.
Anybooks.vn - Kênh thông tin giới thiệu sách, review sách, chia sẻ những cuốn sách hay nên đọc dành cho độc giả.